Porady, Profilaktyka

Rak jelita grubego – badania przesiewowe (skrining)

Podpowiem Ci co może zwiększać ryzyko zachorowania na raka jelita grubego, tak abyś mógł/mogła uniknąć zachorowania.

Jelito jest odpowiedzialne za procesy trawienia pokarmu. Nowotwory jelita najczęściej dotyczą jelita grubego, rzadziej jelita cienkiego.

Dla raka jelita grubego dostępne są badania przesiewowe (skriningowe) – kolonoskopia. Dowiedz się więcej na naszej stronie lub pacjent.gov.pl.

Stosując profilaktykę pierwotną, która zależy głównie od Ciebie, możesz uniknąć spotkania z rakiem.

Wystarczy:

nie palić tytoniu (jeśli jeszcze palisz – koniecznie RZUĆ PALENIE! (jeśli chcesz skorzystać z pomocy fachowca – skontaktuj się z Poradnią Antynikotynową [rejestracja@uck.gda.pl]
dbać o wagę – OTYŁOŚĆ i NADWAGA sprzyjają rozwojowi raka jelita grubego
ograniczyć spożycie czerwonego mięsa
ograniczyć spożycie alkoholu
zwiększyć spożywanie warzyw, owoców i zbóż
zwiększyć aktywność fizyczną, a jeśli ćwiczysz – rób to regularnie (wystarczy 3 razy w tygodniu godzinny spacer, jazda na rowerze, pływanie, taniec i inne formy ruchu, w tym również seks).

Sprawdź, czy jesteś w grupie ryzyka zachorowania na raka jelita grubego, czyli:

w rodzinie wśród Twoich najbliższych były zachorowania na raka jelita grubego lub masz potwierdzony genetycznie typ dziedzicznego raka jelita grubego
w rodzinie lub u Ciebie stwierdzono “rodzinną polipowatość gruczolakowatą”
jesteś w wieku między 40 a 60 rokiem życia
jeżeli w ciągu ostatnich 5-10 lat stwierdzono u Ciebie polipy gruczołowe w czasie badania kolonoskopowego
jeśli chorujesz na wrzodziejące zapalenie jelita grubego lub chorobę Leśniowskiego-Crohna (ryzyko wzrasta po 8-10 latach trwania choroby – wtedy szczególnie pamiętaj o badaniu kolonoskopowym !!!)
jeśli jesteś osobą otyłą (BMI, body mass index wynosi > 30 kg/m2)
nie wykazujesz żadnej aktywności fizycznej
nieprawidłowo się odżywiasz (nieregularnie, więcej słodyczy, używki, monotonne posiłki, żywność wysokoprzetworzona, wysokokaloryczna, wysokotłuszczowa, niskobłonnikowa itp).

Jak wyglądają badania skriningowe (przesiewowe) Wczesnego Wykrywania Raka Jelita Grubego?

KOLONOSKOPIA – czyli badanie jelita grubego, w czasie którego przez urządzenie wprowadzone do środka jelita przez odbyt, lekarz może obejrzeć jelito od środka. Jeżeli w trakcie badania wykryje się podejrzaną zmianę, zostanie ona od razu usunięta i wysłana do badania mikroskopowego. W ciągu najbliższych dwóch tygodni powinieneś/powinnaś otrzymać wynik badania histopatologicznego z określeniem jaki charakter miała usunięta zmiana (łagodny czy złośliwy) oraz z zaleceniem ewentualnego leczenia lub kolejnego badania profilaktycznego.

Z wynikiem badania należy udać się do swojego lekarza rodzinnego lub onkologa, gdzie otrzymasz informację jak dalej postępować.

Kolonoskopia jest uznana za najbardziej skuteczne badanie w wykrywaniu małych zmian w jelicie, np. takich jak polipy czyli wypustki błony śluzowej, z których w przyszłości może powstać rak.

Może badanie nie należy do najprzyjemniejszych, ale warto jest je wykonać, gdyż może uratować życie! Uznano, że kolonoskopia ma wpływ na zmniejszenie ryzyka zgonu z powodu raka jelita grubego.

Techniczne informacje: badanie kolonoskopowe trwa około 15 – 40 minut.

Kto i kiedy powinien zaplanować wykonanie kolonoskopii w programie przesiewowych badań w kierunku raka jelita grubego, finansowanych przez NFZ?

Jeśli nie masz objawów sugerujących nowotwór jelita grubego i
nie miałeś wykonanej kolonoskopii w ciągu ostatnich 10 lat

Dodatkowo musisz spełniać kryterium wiekowe:

być w przedziale: 50-65 lat lub
40-49 lat – jeśli Twój krewny pierwszego stopnia (rodzice lub dzieci) mieli rozpoznany nowotwór jelita grubego.

Badanie wykonywane jest bezpłatnie.
Nie jest wymagane skierowanie, ale należy wcześniej ustalić termin w danej placówce, mającej podpisaną umowę z NFZ.

Aktualna lista placówek jak tam dotrzeć zamieszczona jest po kliknięciu tutaj

Co zrobić, jeżeli nie spełniasz kryteriów badań przesiewowych, a czujesz, że powinieneś/powinnaś wykonać badanie kolonoskopowe lub masz wskazania do tego badania?

Osoby, które nie spełniają kryteriów, aby skorzystać z badania kolonoskopowego, powinny udać się do Poradni POZ i przedyskutować z lekarzem rodzinnym. Wówczas, jak lekarz uzna za uzasadnione – wyda skierowanie na takie badanie i poinformuje, jak się do niego przygotować.
Inna droga – to badanie wykonane komercyjnie w prywatnej placówce.

Zobacz, jak postępować gdy jesteś w grupie ryzyka z powodu rodzinnego lub genetycznego obciążenia rakiem jelita grubego.

Jeżeli masz:

25-49 lat i jesteś z rodziny z zespołem Lyncha – powinieneś wykonywać kolonoskopię co 2-3 lata.
20-49 lat i w Twojej rodzinie występuje zespół polipowatości rodzinnej gruczolakowatej (FAP) – powinieneś wykonywać kolonoskopię od 12 – 14 roku życia, co 12 miesięcy.

Wówczas lekarz rodzinny powinien skierować Cię na badanie profilaktycznej kolonoskopii do najbliższej placówki z podpisaną umową z NFZ lub jeśli jesteś pod opieką Poradni Genetycznej to lekarz genetyk lub pracujący tam onkolog wystawi Ci skierowanie na takie badanie.

Aktualna lista placówek oraz mapa jak tam dotrzeć zamieszczona jest po kliknięciu tutaj

Jeśli jesteś ciekawy/ciekawa jak technicznie przygotować się do badania – spójrz poniżej

Po wybraniu placówki, gdzie chcesz wykonać badanie, otrzymasz ankietę do wypełnienia.
Przygotowanie do kolonoskopii pacjent powinien rozpocząć na 7 dni przed badaniem.
Po konsultacji z lekarzem należy odstawić preparaty z żelazem oraz w razie potrzeby leki przeciwkrzepliwe (zmienić na heparynę drobnocząsteczkową). Inne regularnie stosowane leki zażywa się zgodnie z zaleceniami. Te warunki należy ustalić na bieżąco, gdyż zalecenia mogą ulec zmianie.
Na 5 dni przed badaniem powinno się wprowadzić dietę bezresztkową, czyli: ograniczyć spożywanie surowych owoców i warzyw, szczególnie pestkowych (maliny, porzeczki, figi, ogórki, winogrona, truskawki, pomidory, ogórki). Nie spożywać gazowanych napojów. Dozwolone są: mięso, ryby, makarony, białe pieczywo, ryż, galaretki, kisiele, kawa, herbata, klarowne soki i buliony.
Ważne jest oczyszczenie jelita: do tego służą specjalne preparaty np: Fortrans, Eziclen, CitraFleet, Moviprep i in. (receptę można otrzymać od lekarza POZ).
Badanie kolonoskopowe może być wykonane w znieczuleniu miejscowym lub ogólnym, czyli pod tzw. narkozą o czym decyduje lekarz.
Jeżeli badanie będzie wykonywane “pod narkozą” należy być minimum 6 godzin przed badaniem na czczo (czyli nie spożywać posiłków ani nie pić płynów).
Na kolonoskopię należy zabrać całą poprzednią dokumentację medyczną.
Aby czuć się komfortowo ubierz wygodne ubranie.

JEŚLI CHCESZ WYPRZEDZIĆ RAKA JELITA GRUBEGO WYKONUJ:

KOLONOSKOPIĘ w wieku 50-65 lat lub 40-49 lat – jeśli Twój krewny pierwszego stopnia (rodzice lub dzieci) mieli rozpoznany nowotwór jelita grubego. (BADANIE PRZESIEWOWE, BEZPŁATNE)

Osoby z grupy ryzyka:

25-49 lat i jesteś z rodziny z zespołem Lyncha – powinieneś wykonywać kolonoskopię co 2-3 lata.
20-49 lat i w Twojej rodzinie występuje zespół polipowatości rodzinnej gruczolakowatej (FAP) – powinieneś wykonywać kolonoskopię od 12 – 14 roku życia, co 12 miesięcy.